با چه کسانی دوست شویم؟
یکی از علل موفقیت انسان های موفق و هدایت یافته، دوستان خوب و مناسب بوده است؛ همان طور که انحرافات، اعتیادها، و ناهنجاری های اجتماعی، غالباً در اثر رفاقت های ناباب و دوستان منحرف تحقق یافته است.
تأثیر رفیق، چون با انتخاب و علاقه خود انسان صورت می پذیرد، در ساختار وجودی انسان و در روش و منش او از پدر و مادر و معلم و...بیشتر است.
از سوی دیگر یکی از بهترین معیارهای واقعی شناخت افراد، دوستان و رفقای اویند، چون انسان به کسانی روی می آورد که از نظر باطنی با آنان همسان باشد.
به فرموده امیر مۆمنان علی (علیه السلام): «کلّ امرء یمیل الی مثله(غررالحکم، ج4، ص532.) ؛ هر شخصی به سوی همانند خود تمایل پیدا می کند.»
تو اول بگو با کیان زیستی پس آنگه بگویم که تو کیستی
بهترین همنشینان
کسانی که شما را به یاد خدا بیندازند:
خداوند متعال در آیه 69 و 70 سوره مبارکه نساء برترین همنشینان را به خوبی معرفی کرده است:
و کسی که خدا و رسول خدا (صلی الله و علیه و آله) را پیروی کند، در قیامت همنشین کسانی خواهد بود که خداوند نعمتش را برآنها کامل کرده است. (یعنی) از پیامبران و صدیقان و شهیدان و صالحان، و آنها رفیق های خوبی هستند. این موهبتی است از طرف خدا و کافی است که خدا به (حال و اعمال بندگان) آگاه است.
در این آیه شریفه رفیقان خوب به چهار دسته زیر تقسیم شده اند:
1- انبیاء (که وظیفه دریافت و ابلاغ پیام های الهی را دارند و فرستادگان مخصوص پروردگار که نخستین گام را براى هدایت و رهبرى مردم و دعوت به صراط مستقیم برمى دارند)
2- صدیقین (مبلغان, کسانی که قول و عملشان یکی است. آنان مدعى ایمان نیستند، بلکه به راستى به فرمان هاى الهى ایمان دارند. در بعضى از روایات «صدّیق» به على (علیه السلام) و امامان اهل بیت (علیهم السلام) تفسیر شده است.
با توسل به این بزرگان و الگوی خود قرار دادن راه و هدفشان در زندگی می توانیم به یک انسان کامل نزدیک تر شویم. به امید آن که همنشینان اخروی ما گردند و لایق شفاعت آن ها شویم.
3- شهداء (کسانی که در راه دفاع از ارزش های اسلام جان می دهند و نیز افراد برجسته اى که روز قیامت شاهد و گواه اعمال انسان ها هستند)
4- صالحین (که دستورات الهی را پیاده می کنند. آن افراد شایسته و برجسته اى که با پیروى از اوامر انبیاء به مقامات برجسته اى نائل شده اند.)
خداوند در این آیه به رسول خدا (صلی الله و علیه و آله) می فرماید که از مردم بخواهد که چنین هم نشینانی برای خویش بر گزینند و با آنان همراه شوند.
انرژی و نیروهای معنوی اینگونه شخصیت ها، در همنشینانشان نفوذ می کند. گاهی این نفوذ در برخی افراد سریع تر می باشد و احتیاج به زمان طولانی ندارد. بلکه یک نشست، نگاه و یک گفتار، وضعیت فکری و اعتقادی دیگران را شکوفا می سازد. هر اندازه صفای دلت بیشتر باشد تأثیر گفتار و کردار آنان بر دل بیشتر است.
بدترین همنشینان
1- خودی هایی که کفر را بر ایمان ترجیح می دهند
خداوند در قرآن کریم (سوره توبه، آیه 23) می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید! پدران و برادران خود را در صورتی که کفر را بر ایمان مقدم دارند یار و یاور و متحد و ولی خود قرار ندهید. سپس به عنوان تأکید اضافه می کند، کسانی که از شما آنها را به یاری، دوستی و ولایت برگزینند، ستمگرند.
2- کسانی که آیات خدا را استهزاء می کنند
خداوند در قرآن کریم (سوره مائده، آیه 57) می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید! آنهایی را که آیین شما را به باد استهزاء و یا به بازی می گیرند، چه آن ها که از اهل کتابند و چه آنها که از مشرکان و منافقانند، هیچ یک از آنان را به عنوان دوست انتخاب نکنید. و در پایان آیه این موضوع را تاکید می کند که طرح دوستی با آنان، با تقوا و ایمان سازگار نیست.
3- دشمن خداوند و دشمن خودتان
خداوند در سوره ممتحنه آیه اول آن می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید دشمن من و دشمن خودتان را به عنوان دوست نگیرید. زیرا آنها هم در عقیده با شما مخالفند، و هم عملاً به مبارزه برخاسته اند، و کاری را که بزرگ ترین افتخار شما است، یعنی ایمان به پروردگار، برای شما بزرگ ترین جرم و گناه شمرده اند، با این حال آیا جای این است که شما نسبت به آنها اظهار محبت کنید و پیوند دوستی برقرار سازید. در آیه دیگر خداوند برای تأکید و توضیح بیشتر می فرماید: اگر آنها بر شما مسلط شوند، دشمنانتان خواهند بود، و دست و زبان خود را به بدی کردن شما می گشایند.
4- یهود و نصاری
قرآن کریم، مسلمانان را از دوستی با یهود و نصاری به شدت بر حذر می دارد. نخست می گوید: ای کسانی که ایمان آورده اید، یهود و نصاری را تکیه گاه و هم پیمان خود قرار ندهید.(سوره مائده، آیه 51)
یعنی ایمان به خدا ایجاب می کند که به خاطر جلب منافع مادی با آنها همکاری نکنید. سپس با یک جمله کوتاه، دلیل این نهی را بیان کرده و می گوید: «هر یک از آن دو طایفه، دوست و هم پیمان هم مسلکان خود هستند. (بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاء بَعْضٍ) یعنی تا زمانی که منافع خود و دوستانشان مطرح است هرگز به شما نمی پردازند.
روی این جهت هر کس از شما طرح دوستی و پیمان با آنها بریزد، از نظر تقسیم بندی اجتماعی و مذهبی، جزء آنها محسوب خواهد شد. (وَمَن یَتَوَلَّهُم مِّنکُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ ) و شک نیست که خداوند چنین افراد ستمگری را که به خود و برادران و خواهران مسلمان خود خیانت کرده و بر دشمنان آنان تکیه می کنند، هدایت نخواهد کرد. (إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ)
5- منافقان
خداوند صریحاً در قرآن کریم (سوره نساء، آیه 144) می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید! کافران و (منافقان) را به جای مومنان تکیه گاه و ولی خود انتخاب نکنید. چرا که این عمل یک جرم و قانون شکی آشکار و شرک به خداوند است و با توجه به قانون عدالت پروردگار موجب استحقاق مجازات شدیدی است.
نتیجه همنشینی با دوستان ناباب
ناهماهنگی و فقدان محبت و عاطفه در کانون خانواده باعث کشانده شدن فرزندان به سوی دوستان ناباب می شود.
حال خطرات و زیان های دوستی، با رفیقان نامناسب را از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار می دهیم.
1. حسرت ابدی
«عقبه» و «ابی» با هم رفیق بودند. عقبه به حج مشرف شد و پس از بازگشت با دعوت پیامبر (صلی الله و علیه و آله) برای ولیمه حج خویش، اسلام اختیار کرد، ولی رفیقش ابی او را ملامت و تحریک نمود تا از اسلام برگردد. او نیز سخن رفیقش را پذیرفت و با اهانت به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از دین اسلام برگشت و «مرتد شد» و سرانجام در جنگ بدر کشته شد. (تفسیر نمونه، ج 15، ص 69.)
قرآن از زبان «عقبه» در روز قیامت چنین می گوید:
«وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى یَدَیْهِ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا
یَا وَیْلَتَى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِیلًا
لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءنِی وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِلْإِنسَانِ خَذُولًا ؛ (سوره فرقان، آیه 27 ـ 29.) و (به خاطر آور) روزی را که ستمکار دست خویش را به دندان می گزد و می گوید: «ای کاش با رسول خدا راهی برگزیده بودم. وای بر من!کاش فلانی را دوست انتخاب نکرده بودم! او مرا از یاد حق گمراه ساخت، پس از آنکه بسویم آمد.»
2. زیبا دیدن زشتی ها
«وَقَیَّضْنَا لَهُمْ قُرَنَاء فَزَیَّنُوا لَهُم مَّا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ ...؛( سوره فصلت، آیه 25.) ما برای آنها (گمراهان) همنشینانی قرار دادیم که (زشتی ها را) از پیش رو و پشت سر آنها در نظرشان زیبا جلوه دادند.»
3. دخول در آتش جهنم
از اهل جهنم پرسیده می شود: چرا وارد دوزخ شدید؟ آنان می گویند: یکی از علتها این بود که: «...وَکُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخَائِضِینَ (سوره مدثر، آیه 42 ـ 45.) و پیوسته با اهل باطل همنشین بودیم.»
تا توانی می گریز از یار بد یار بد، بدتر بود از مار بد
مار بد تنها تو را بر جان زند یار بد بر جان و هم ایمان زند
فاطمه سرفرازی
بخش قرآن تبیان
